Artikel in het AD: 100 jaar oude panden in de vrije natuur van Den Dolder nieuw leven ingeblazen
In het AD verscheen deze week een artikel over wat er met de panden gaat gebeuren op de WA Hoeve. Er wordt wel eens gevraagd door dorpsbewoners: ‘Jullie gaan die oude gebouwen zeker slopen?’ Maar ontwikkelaar BPD peinst er niet over om de sfeermakers van de Willem Arntsz Hoeve in Den Dolder van de kaart te vegen. Ze worden uit alle macht behouden. Zelfs al vraagt dat best wat inspanning.
door: Maaike Kooistra AD
Meer dan honderd jaar staan ze er al: de oude panden die ooit deel uitmaakten van het ‘buitengesticht’ dat dankzij de nalatenschap van Willem Arntsz werd gebouwd in de rust van de vrije natuur van Den Dolder. Deze omgeving zou de genezing van geesteszieken bespoedigen, was de gedachte. Zo’n duizend patiënten woonden er in 1907.
Beschermen tegen verval
Toch krijgen ze de vraag nog best vaak bij ontwikkelaar BPD. En de gedachte dat de boel plat gaat, is misschien niet eens zo gek. ,,Wij komen er nu zelf ook achter dat allerlei mooie paviljoens in de loop der jaren al zijn gesloopt. We vinden ze terug op oude tekeningen’’, zegt ze. ,,Er staat bijvoorbeeld een prachtig monument dat wij gaan renoveren. Van binnen is het compleet uitgewoond, er heeft een wietplantage in gezeten. Maar ook dat monument beschermen we nu tegen verder verval. Precies zo’n paviljoen heeft hier echter ook gestaan en dat is helaas ooit gesloopt.”
De core business van Altrecht is altijd geweest: zorg. Niet vastgoedbeheer
Anja Winters, Gebiedsontwikkelaar
Winters wijst op een plattegrond. ,,Alles was symmetrisch: aan de ene kant voor mannen en aan de andere kant voor vrouwen. Met aan beide kanten een grote tuin erachter. Er zijn ook nog best mensen die het kennen. Zo lang geleden is het niet dat het verdween. Wat we terugvonden, was alleen het bord met de naam van het paviljoen ‘Van Swieten’ erop.”
Wat er nog wel is aan oude panden, staat er slecht bij. Hier en daar wordt een gebouw via leegstandsbeheer bewoond. ,,In elk pand zijn ‘oppassers’ gehuisvest die zorgen voor sociale veiligheid en levendigheid in het gebied. En dat is nodig.” Maar slechts weinig zijn er volgens Winters voor bewoning geschikt. ,,De core business van Altrecht is altijd geweest: zorg. Niet vastgoedbeheer’’, zegt ze met begrip voor de situatie.
Wind- en waterdicht gemaakt
Vorige zomer werd de buitenklok in het vroegere directiegebouw op de Willem Arntsz Hoeve hersteld door BPD. Het was een symbolisch gebaar, dat de intentie markeerde om Bosch & Hei te ontwikkelen. Voor echte renovatie is meer nodig. ,,Er zijn gebouwen waar het water naar binnen liep en die hebben we allemaal wind- en waterdicht gemaakt, en gezorgd dat ze af en toe gestookt worden”, zegt Winters. ,,Al vallen er steeds meer ketels uit.”
Voor het echte werk is het belangrijk dat Zeist een bestemmingsplan vaststelt, dat de komst van Bosch & Hei mogelijk maakt. Daaraan ging een paar jaar geleden al een flink document vooraf dat samen met belanghebbenden als Utrechts Landschap en inwoners van Den Dolder werd opgesteld: de zogenoemde gebiedsvisie. Deze schetste de regels voor wat wél en niet mag op het terrein dat midden in de natuur ligt. Én wat gewenst is als het gaat om het toekomstige nieuwe buurtje van Den Dolder.
Nog eens 175 nieuwe huizen
De gedachte is nu dat Bosch & Hei er over een paar jaar op de zogenoemde historische middenas twaalf nieuwe woningen bij krijgt, zonder eigen tuinen en daarmee passend in de omgeving die gedomineerd wordt door bos en hei. Aan de noord- en zuidkant van die as komen in totaal nog eens zo’n 175 nieuwe huizen: wat duurdere (tweekappers, kavels en vrijstaand) woningen in het zuiden en de meeste, betaalbare in het noorden.
Uiteindelijk maken ook de jongere, niet- monumentale zorggebouwen plaats voor wonen. Bij dat alles wordt volgens BPD de rijke cultuurhistorie in de vorm van de oude gebouwen én het monumentale groen gerespecteerd. ,,Alle waardevolle bomen laten we bijvoorbeeld met rust, of we bouwen er omheen.”
Bewaken van de nieuwe identiteit
De verwachting is dat begin volgend jaar eerst burgemeester en wethouders en daarna de gemeenteraad zich over het plan buigen. ,,Als de bestemmingsplannen worden vastgesteld, kunnen we daarna denken aan horeca, dienstverlening et cetera. Wij zoeken dan partijen die een gebouw willen afnemen, om er een bepaalde activiteit in te vestigen”, zegt Dick Boekhout, senior ontwikkelingsmanager bij BPD. ,,Dat moet passen binnen het gebiedsvisieconcept. Men krijgt dan een soort gebouwpaspoortje, met daarin de uitgangspunten om het pand gereed te maken voor wat ze daar willen doen. Zo bewaken we de nieuwe identiteit van Bosch & Hei.”
En ja, ook in de oude panden zal straks hier en daar worden gewoond, is de verwachting. 2024 en 2025 worden de jaren dat de eerste monumentale zorggebouwen een nieuw leven krijgen, denkt Boekhout. ,,Dan zullen de eerste initiatieven in de gebouwen ontstaan en gaan we zien dat partijen met renovatie aan de slag gaan.”
Wij vinden het belangrijk dat er in Bosch & Hei een plek is voor ontmoeting en verbinding
Dick Boekhout, Senior ontwikkelingsmanager bij BPD
Eén van de panden is niet zomaar te koop. De voormalige Gehoorzaal van het ‘buitengesticht’ – dat eruit ziet als een kerkje – wordt gereserveerd voor een ‘dorpshuisfunctie’. ,,Het betekent alleen wel dat er een afnemer voor moet zijn: iemand die het in onderhoud en beheer wil nemen zodat er ook activiteiten kunnen plaatsvinden’’, zegt Boekhout. ,,Maar de ruimte wordt er in elk geval voor gereserveerd in onze plannen. Wij vinden het belangrijk dat er in Bosch & Hei een plek is voor ontmoeting en verbinding, een plek die letterlijk gehoor geeft aan de wensen van de nieuwe bewoners en voor inwoners van Den Dolder. De Gehoorzaal heeft die functie.”
